Jan Lucas van der Baan

(1912-1990)

Groninger Ploeg: Gezicht op de Oosterhaven Groningen - Jan Lucas van der Baan

De schilder Jan Lucas van der Baan werd in het jaar 1912 in Groningen geboren. Reeds op jonge leeftijd hield hij zich bezig met kunstzinnigheden zoals vioolspelen, tekenen en schilderen. Ook literatuur en toneel trokken zijn belangstelling.
In 1924 werd hij leerling van de Gemeentelijke HBS in het Groningse Helpman, waar Jan Jordens het vak tekenen doceerde. Jan van der Baan beschouwde Jordens als zijn belangrijkste leraar, die van beslissende betekenis was voor het verloop van zijn tekencarrière. Jordens was een moderne, inspirerende man die met zijn grafische experimenten in de schoolklas het belang benadrukte van de vrije expressiviteit van het opgroeiende kind.

Zijn eigenlijke schilder- en tekenopleiding begon in 1931 aan de Academie voor Beeldende Kunsten “Minerva” in Groningen. In die jaren waren zijn leermeesters o.a. C.P. de Wit, A.W.Kort en D.de Vries Lam. In 1934 vertrok Jan van der Baan naar Amsterdam en werd student aan de Rijksnormaalschool voor tekenleraren. Hij volgde daar lessen van o.a. prof. Huib Luns. Hij rondde zijn opleiding af met het behalen van de onderwijs bevoegdheid MO-A en MO-B tekenen.

In dezelfde jaren sloot hij zich aan bij de Groninger Kunstkring “De Ploeg”. Langdurige vriendschappen werden gesloten met Job Hansen en Jan Altink. Helaas waren de jaren dertig voor niemand rooskleurig. Schilderijen werden nauwelijks verkocht en ook in het onderwijs waren amper vacatures. Jan van der Baan bleef echter aan het werk en met zijn kunstvrienden Thees Meesters en Anton Buytendijk huurde hij een bovenhuis, waar ieder van hen een atelier had en de vrijheid bezat om ongestoord te kunnen werken.

Na als tijdelijk docent/vervanger op scholen in Heerenveen, Drachten, Warffum en Hoogezand werkzaam te zijn
geweest werd Jan van der Baan in 1941 als docent tekenen benoemd aan de Meisjes HBS in Groningen (later Thorbecke-college) Na de pensionering van Jan Jordens volgde Jan van der Baan zijn leermeester op en werd hij tot aan zijn pensionering docent aan de Gemeentelijke HBS (later Dalton HBS, thans Zernike-college).

Na de tweede wereldoorlog werkte Jan van der Baan ook als glazenier bij een glasfabriek in Groningen: zo herstelde hij glas-in-loodramen voor de St.Jozefkerk aan de Radesingel en maakte hij een raam voor de coaster Calvijn en voor het nieuwe kantoor van de Dordtsche Brandverzekerings Mij”op de hoek
Herestraat-Coehoornsingel. Hierin werd de legende verbeeld van “de arm van St.Jan”: de waarborg tegen brand.

In de jaren vijftig kwamen elke zaterdag enkele mensen samen in het Veerhuis bij de Steentilbrug. Ploegleden en andere geïnteresseerden hadden daar een grafisch centrum, waar een lithopers, lithostenen en andere attributen verzameld waren. Jan van der Baan was van het begin af aan bij het Grafisch Centrum betrokken, dat pas in 1971 tot een stichting werd omgevormd en zich vestigde in de Warmoesstraat 39. Hij werd voorzitter en
bleef dat tot 1987.

Vanaf zijn 19de jaar heeft Jan van der Baan altijd een schip gehad. Als geen andere kende hij het water in het Noorden, vooral de Waddenzee. Geen wonder dat in de loop der jaren veel schilderijen zijn gewijd aan de zee, de meren, havens, kusten, groene oevers, mooie luchten en schepen, en de bedrijvigheid en vertier eromheen.
Als geboren en getogen Stadjer schilderde hij vele malen de stad Groningen en haar directe omgeving. Ook maakte Jan van der Baan veel portretten. Zijn grafisch werk omvat een groot aantal zeefdrukken, etsen, litho’s, linosneden en houtsneden.

Van der Baan schilderde met liefde en toewijding, en had daarbij een soort credo: Ik schilder niet, hét schildert.
Hij bedoelde daarmee: Ik hanteer het materiaal, ik kijk, en de impuls en de sterke wens komen vanzelf om juist dat werkstuk te maken. En dan biedt het schilderij zich aan.
Inderdaad, in elk schilderij komt de schilder te voorschijn: kleurrijk, harmonisch, registrerend, mild en met de rust van de eenvoud. Jan van der Baan heeft zijn aanleg en dus zichzelf verwezenlijkt en beter kan een mens het niet doen.